Omgevingsdialoog

Een omgevingsdialoog is een overleg tussen een initiatiefnemer met omwonenden en andere belanghebbenden. Door een omgevingsdialoog te houden, krijgt de initiatiefnemer inzicht in de wensen, belangen en bezwaren van de omgeving. De initiatiefnemer kan deze betrekken in het verdere ontwerp van het initiatief. Dit leidt tot een beter initiatief voor de omgeving. Rekening houden met de belangen en wensen van omwonenden, kan een positieve uitwerking hebben en leiden tot minder bezwaar en beroep. Met als gevolg een snellere procedure en minder kosten voor de initiatiefnemer.

Ook geeft een omgevingsdialoog de gemeente inzicht in wat er speelt en welke wensen en bezwaren er zijn. Hierdoor kan de gemeente een betere afweging maken om wel of geen medewerking te verlenen, of bepaalde eisen te stellen aan het initiatief.

De gemeente houdt altijd rekening met de belangen in de omgeving en baseert niet zich uitsluitend op de resultaten van de omgevingsdialoog. Als de gemeente medewerking wil verlenen aan een initiatief, dan krijgen belanghebbenden altijd één of meerderen momenten waarin zij hun opmerkingen, zienswijzen of bezwaren kenbaar kunnen maken bij de gemeente.

Vanaf 1 januari 2024, het moment van invoering van de Omgevingswet, geldt voor initiatieven die niet passen binnen het omgevingsplan (bestemmingsplan) een verplichting om een omgevingsdialoog te organiseren. Voor initiatieven die wel passen binnen het omgevingslan (bestemmingsplan) adviseert de gemeente een omgevingsdialoog.

Een initiatiefnemer vraagt bij de gemeente eerst een verzoek aan voor een vooroverleg. Als daaruit blijkt dat het initiatief een kans van slagen heeft, is het moment aangebroken om een omgevingsdialoog op te starten.

Voor (grotere) initiatieven die afwijken van het omgevingsplan (bestemmingsplan), kan het zijn dat er een principebesluit nodig is van het college. Het verzoek voor een vooroverleg komt in dat geval met de resultaten van de gehouden omgevingsdialoog ter behandeling bij het college als principeverzoek. Of dit nodig is, blijkt uit het vooroverleg.

Wie de initiatiefnemer uitnodigt voor een omgevingsdialoog is afhankelijk van de effecten van het initiatief op de omgeving. De vuistregel is eigenaren en gebruikers van aangrenzende percelen en/of degenen die zicht hebben op de ontwikkeling of een andere vorm van overlast, zoals geluid of geur kunnen ervaren. Voor grotere initiatieven  adviseren wij ook belangenorganisaties, zoals bewonersverenigingen, natuurverenigingen en bedrijvenverenigingen bij de omgevingsdialoog te betrekken.

Het betrekken van belanghebbenden of betrokkenen is een verantwoordelijkheid van de initiatiefnemer. De gemeente kan hierin adviseren.

Als vanaf 1 januari 2024 bij ingang van de Omgevingswet de omgevingsdialoog verplicht is, bij afwijking van het omgevingsplan (bestemmingsplan), toetst de gemeente of de juiste personen/instanties zijn uitgenodigd. De gemeente houdt rekening met het raadsvoorstel (pdf, 311 KB) en raadsbesluit (pdf, 31 KB) van 12 oktober 2023.

De informatie die een initiatiefnemer deelt bij de start van een omgevingsdialoog is belangrijk is. Onze gemeenteraad heeft besloten hieraan algemene regels te stellen.  Deze zijn terug te vinden in het raadsvoorstel (pdf, 311 KB) en raadsbesluit (pdf, 31 KB) van 12 oktober 2023. Deze regels en andere tips hebben wij verwerkt in een voorbeeldbrief (pdf, 66 KB) om belanghebbenden en de omgeving uit te nodigen.

In de voorbeeldbrief leggen we uit wat de spelregels zijn voor een omgevingsdialoog en wat de status is van een omgevingsdialoog is. Door de onduidelijkheid die een omgevingsdialoog vaak geeft, adviseren wij initiatiefnemers deze voorbeeldbrief of een afgeleide daarvan te gebruiken om omwonenden uit te nodigen.

Als de omgevingsdialoog verplicht is, bij afwijking van het omgevingsplan (bestemmingsplan), kijkt de gemeente of de juiste informatie is gedeeld volgens het hiervoor aangehaalde raadsvoorstel en raadsbesluit. U weet dan zeker dat u de juiste personen/instanties betrekt en dat u op een later moment niet alsnog met de voorwaarden wordt geconfronteerd.

Het verslag van een omgevingsdialoog is een verantwoordelijkheid van de initiatiefnemer. In een goed verslag staat zeker het volgende vermeld:

• Korte omschrijving van het initiatief;
• Wanneer en waar de dialoog is gehouden;
• Wie, wanneer is uitgenodigd om deel te nemen aan de dialoog;
• Wie hebben deelgenomen aan de dialoog of een schriftelijke reactie ingediend;
• Als het van toepassing is en voor zover bekend, wat de reden is voor geen deelname aan de dialoog;
• Een meer uitgebreide omschrijving van het initiatief. Onder andere wat is de initiatiefnemer waar van plan, zijn er gevolgen/veranderingen ten opzichte van de huidige situatie;
• Beschrijving van de vorm en opzet van de dialoog, zoals bijvoorbeeld inloopavond, presentatie, meerdere keukentafel gesprekken, gepresenteerde stukken;
• Een samenvatting van wat er door de aanwezigen is ingebracht aan vragen, wensen, suggesties en bezwaren;
• Antwoorden op de gestelde vragen. Of de gedane wensen, suggesties en bezwaren zijn verwerkt in het planinitiatief. En zo ja, hoe deze zijn verwerkt. En zo nee, waarom de wensen, suggesties en bezwaren niet zijn verwerkt;
• De conclusie van de dialoog, zoals wat is de uiteindelijke uitkomst van het gesprek, met welke onderdelen van het planinitiatief stemt de omgeving in, waar stemt de omgeving niet mee in, welke onderdelen worden aangepast;
• Bijlagen, zoals de door de initiatiefnemer verstuurde uitnodiging, eventueel ingediende schriftelijke reacties, gegeven presentaties, tekeningen, lijst met genodigden, lijst met aanwezigen.

Bovenstaande punten komen terug in een voorbeeldverslag (pdf, 102 KB) waar u gebruik van kunt maken. Door de vele onduidelijkheden die een omgevingsdialoog met zich mee kan brengen adviseren wij dit voorbeeldverslag of een afgeleide daarvan bij de verslaglegging te gebruiken.

Voordat u het verslag naar de gemeente verstuurt, krijgen de genodigden minimaal twee weken de tijd om te reageren op het verslag. Eventuele reacties die hierop binnenkomen, kan de initiatiefnemer dan nog verwerken in het eindverslag.

Als de omgevingsdialoog verplicht is bij afwijking van het omgevingsplan (bestemmingsplan) toetst de gemeente dit aan het raadsvoorstel (pdf, 311 KB) en raadsbesluit (pdf, 31 KB) van 12 oktober 2023. U weet dan zeker dat u de juiste personen/ instanties betrekt en  dat u op een later moment niet alsnog met de voorwaarden wordt geconfronteerd.

Om te zorgen dat informatie niet verouderd is, gelden er eisen aan de actualiteit van de omgevingsdialoog en aan het verslag daarvan.

Zo mag op het moment van ontvangen van de aanvraag voor een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit of een principeverzoek tot herziening van het omgevingsplan (bestemmingsplan), de eerste datum waarop de omgevingsdialoog is aangevangen (de verzending uitnodiging tot deelname) niet langer geleden zijn dan zes maanden.

Ook mogen er in de aanvraag of principeverzoek die u bij de gemeente indient geen wijzigingen zitten, ten opzichte van hetgeen tijdens de omgevingsdialoog is gepresenteerd. Als dat wel het geval is, dan moet u de wijzigingen eerst delen met de genodigden. Die krijgen dan vervolgens minimaal twee weken de tijd krijgen om te reageren.

Als er reacties binnenkomen moet u die in het verslag verwerken. Ook kunt u ervoor kiezen om een nieuwe omgevingsdialoog (2^e gespreksronde) te starten.

Als de omgevingsdialoog verplicht is bij afwijking van het omgevingsplan (bestemmingsplan) toetst de gemeente voor dit aan het raadsvoorstel (pdf, 311 KB) en raadsbesluit (pdf, 31 KB) van 12 oktober 2023. U weet dan zeker dat u de juiste personen/instanties betrekt en dat u op een later moment niet alsnog met de voorwaarden wordt geconfronteerd.

De omgevingsdialoog is een verantwoordelijkheid van een initiatiefnemer. De gemeente neemt in principe geen deel aan de omgevingsdialoog, tenzij de gemeente zelf initiatiefnemer is. Bij grotere initiatieven kan de gemeente aanschuiven als toehoorder.

Ingeval de omgevingsdialoog verplicht is bij afwijking van het omgevingsplsan (bestemmingsplan) toetst de gemeente of aan de voorwaarden is voldaan die zij aan een omgevingsdialoog stelt. De voorwaarden staan in het raadsvoorstel (pdf, 311 KB) en raaadsbesluit (pdf, 31 KB) van 12 oktober 2023. 

Als omwonenden en/of belanghebbenden tegen een initiatief zijn, wil dat niet zeggen dat het initiatief per definitie niet door kan gaan. En als omwonenden allemaal voor  een initiatief zijn, wil dat niet zeggen dat het initiatief per definitie wél door kan gaan. Wij maken onze eigen afweging, en doen eventueel zelfstandig onderzoek naar de belangen in de omgeving of van de belanghebbenden. Los en aanvullend op de resultaten van de omgevingsdialoog.

De omgevingsdialoog verandert niets aan de mogelijkheden van de deelnemers aan een omgevingsdialoog voor het indienen van een zienswijze in een omgevingsplanprocedure (bestemmingsplan) of het bezwaar maken tegen een verleende omgevingsvergunning voor buitenplanse omgevingsplanactiviteit.

Of een belanghebbende nu wel of niet heeft deelgenomen aan een omgevingsdialoog, heeft geen gevolgen voor de rechtspositie in de juridische vervolgprocedure. En als een belanghebbende wel deelneemt aan een omgevingsdialoog, heeft datgene wat door die persoon is ingebracht tijdens de omgevingsdialoog, geen gevolgen voor hetgeen deze persoon in de juridische vervolgprocedure als zienswijze of bezwaar kan indienen bij de gemeente.

Een omgevingsdialoog is een eerste stap die een initiatiefnemer zet om een plan te gaan uitvorren. Gaandeweg kan het initiatief veranderen. Dit kan gebeuren door een gevoerde omgevingsdialoog, eisen vanuit de gemeente, wettelijke eisen, een formeel inspraakmoment, besluiten van het college en/of de gemeenteraad. Daarmee bestaat de kans dat het initiatief wat wordt voorgelegd, afwijkt van wat later formeel ter inzage wordt gelegd of door college/gemeenteraad wordt vastgesteld. Een dergelijke situatie is inherent aan een proces wat een initiatief doorloopt en doet geen afbreuk aan de kwaliteit van de omgevingsdialoog.

Meer informatie over dit onderwerp:

• voorbeeld uitnodiging omgevingsdialoog (pdf, 66 KB);
• voorbeeld verslag omgevingsdialoog (pdf, 102 KB);
• handreiking participatie (pdf, 136 KB);
• checklist participatie (pdf, 75 KB).